Co to jest efekt brzasku?

Efekt brzasku to zjawisko, które charakteryzuje się wzrostem poziomu glukozy o poranku, który osiąga wówczas wartość do 180-250 mg/dl. Powodem jest naturalny wzrost aktywności hormonów antyinsulinowych w godzinach nocnych, co skutkuje wyższym stężeniem cukru we krwi przed wstaniem z łóżka. Objawy towarzyszące efektowi brzasku, takie jak ból głowy czy zmęczenie, mogą poważnie wpłynąć na jakość życia diabetyka, dlatego tak ważne jest monitorowanie codziennej glikemii i reagowanie na wszelkie nieprawidłowości.

Diagnostyka efektu brzasku wymaga kilkudniowego monitorowania poziomu cukru, co pozwala na odpowiednie dostosowanie diety i farmakoterapii. Hiperglikemię poranną wykrywa się na podstawie pomiaru stężenia glukozy we krwi kolejno w godzinach: 24, 4, 5, 6 oraz zaraz po przebudzeniu. Dzięki nowoczesnym urządzeniom ciągłego monitorowania glukozy (CGM) diabetycy mają możliwość precyzyjnego śledzenia glikemii i dostosowania terapii do indywidualnych potrzeb. Zrozumienie, czym jest efekt brzasku, pozwala na lepszą kontrolę choroby i zapobieganie ewentualnym powikłaniom.

Z czego wynika efekt brzasku?

Za efekt brzasku odpowiada przede wszystkim nieprawidłowa produkcja hormonów hamujących wydzielanie insuliny, które wytwarzane są głównie w godzinach nocnych i porannych:

• hormon wzrostu,
• kortyzol,
• adrenalina,
• glukagonu.

Kto jest najbardziej narażony na efekt brzasku?

Efekt brzasku to problem, z którym zmagają się głównie dzieci z cukrzycą typu 1, zwłaszcza w okresie dojrzewania. W tym czasie w organizmie człowieka dochodzi do intensywnego wydzielania hormonu wzrostu przez przysadkę mózgową. Nie jest to jednak zjawisko, które dotyka wyłącznie osoby młode - występuje także u dorosłych z cukrzycą typu 1 i 2. Wysokie stężenia cukru we krwi o poranku, obserwowane u diabetyków w każdym wieku, związane są z naturalnymi procesami wydzielania hormonów, takich jak kortyzol czy adrenalina. Szczególnie narażone na efekt brzasku są osoby, które mają trudności z utrzymywaniem prawidłowego poziomu glukozy w ciągu doby. Częste i regularne monitorowanie glikemii jest kluczowe w efektywnej walce z porannymi skokami cukru we krwi.

Sposoby zapobiegania efektowi brzasku

Zrozumienie funkcjonowania własnego organizmu i właściwe rozpoznawanie reakcji na różne czynniki umożliwia efektywne zapobieganie porannym hiperglikemiom oraz ogranicza ryzyko powikłań związanych z cukrzycą. Do działań prewencyjnych należą:

• Regularne wizyty u diabetologa i przestrzeganie zaleceń lekarskich.
• Prawidłowe monitorowanie poziomu glukozy w domu, najlepiej z wykorzystaniem zaawansowanego systemu ciągłego monitorowania glikemii.
• Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w białka i tłuszcze oraz węglowodany o niskim indeksie glikemicznym.
• Regularne ćwiczenia o umiarkowanej intensywności.
• Właściwe dostosowanie dawki insuliny do pory dnia, składu posiłków oraz poziomu aktywności fizycznej.
• Zapewnienie sobie wystarczającej ilości snu o stałych porach.
• Unikanie stresu, stosowanie technik relaksacyjnych.

Bibliografia:

Monnier L., Colette C., Dejager S., Owens D. (2013). Magnitude of the dawn phenomenon and its impact on the overall glucose exposure in type 2 diabetes: is this of concern? Diabetes care, 36(12), s. 4057-4062. https://diabetesjournals.org/care/article-pdf/36/12/4057/614078/4057.pdf

Monnier L., Colette C., Rabasa-Lhoret R., Lapinski H., Caubel C., Avignon A., Boniface H. (2002). Morning hyperglycemic excursions: a constant failure in the metabolic control of non-insulin-using patients with type 2 diabetes. Diabetes Care, 25(4), s. 737-41. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11919134/